Başlıca Farklar;
- Tek yumurta ikizlerinde bebeklerin cinsiyetleri aynıdır, Çift yumurta ikizlerinde bebeklerin cinsiyetleri farklı olabilir,
- Tek yumurta ikizlerinde 1 zigot oluşur, Çift yumurta ikizlerinde 2 zigot oluşur,
- Tek yumurta ikizlerinde 1 Plasenta oluşur, Çift yumurta ikizlerinde 2 Plasenta oluşur,
- İkisinde de 2 Göbek bağı oluşur,
- Tek yumurta ikizlerinde Genotip ve fenotipleri aynıdır., Çift yumurta ikizlerinde Genotip ve fenotipleri farklıdır,
- Tek yumurta ikizlerinde sperm tarafından döllenen yumurta daha sonra ikiye bölünür,
- Tek yumurta ikizlerinin genetik yapıları aynı olur,
- Çift yumurta ikizleri iki ayrı yumurtanın iki farklı sperm tarafından döllenmesiyle oluşur,
- Çift yumurta ikizlerinin gen yapılarının sadece %50’sinin aynı olduğu görülür,
- Çift yumurta ikizleri birbirine hiç benzemeyebilir, ancak tek yumurta ikizleri birbirine benzer,
Detaylı Açıklamalar;
İkiz Çeşitleri
İki tür ikiz çeşidi vardır:
•Monozigotik veya tek yumurta (bir yumurtanın bir spermle döllenmesi)
•Dizigotik (birden fazla yumurtanın birden fazla spermle döllenmesi)
Monozigotik ikizlerde; bir yumurta, bir spermle döllenir. Döllenmenin ardından 2 hafta içinde oluşan embriyo ikiye bölünür. Bunun sonucunda genetik açıdan birbirlerine benzer iki bebek meydana gelir. Bu bebekler doğduğunda davranış ve görünüş açısından da birbirlerine benzerler.
Dizigotik ikizlerde, 2 farklı yumurta, iki farklı spermle döllenir. Bu iki döllenmiş yumurta rahim içinde bağımsız bulunur. Dizigotik ikizler genetik açıdan birbirlerine benzemelerine rağmen, görünüş olarak birbirlerinin aynı olmazlar.
Monozigotik veya Dizigotik?
İkiz doğumlarının 1/3’ü cinsiyetleri farklı olan bebeklerdir ve bunlar dizigotik ikizlerdir. Aynı cinsiyet olan ikizlerde zigositeyi tanımlamak, biraz daha karmaşık bir durumdur. Bunun tanısı doğumlarda, genellikle plasenta ile cenine ait zarların incelenmesi ile yapılır. Eğer sadece bir plasenta varsa, bu çift monozigotiktir. Eğer çift dizigotik ise, her bir ikizin kendine ait plasentası olacaktır. Bunlar; dış zar (koryon) ve iç zardır (amnion) (Şek. A). Bu Monozigotik çiftlerin 3’te birini oluşturur ancak; iki plesentanın görünümü ve iki zar şekli ikiz türünün tespiti konusunda kesin bir yargıya vardırmaz.
Monozigotik ikizler embriyonun bölünmesi aşamasında dört farklı kategoriye ayrılabilir. Eğer bölünme, döllenmenin altı gün sonrasında gerçekleşirse, iki plasenta, iki koryon ve iki amniyon meydana gelir . Eğer bölünme yaklaşık olarak altıncı gün ve onuncu gün arasında gerçekleşirse, bir plasenta, bir koryon ve bir amniyon meydana gelir. Monozigotik ikizlerin yaklaşık %64’ünde bu şekilde oluştuğu görülür. Eğer embriyo onuncu gün ve on dördüncü gün arasında bölünüyorsa, ikizler bir plasenta, bir koryon ve bir amniyonu paylaşırlar . Bu tür çok yaygın değildir, yaklaşık olarak monozigotik ikizlerin %4’ünde gözlemlenir. Eğer embriyodaki bölünme, on dördüncü günden sonra olursa, bölünmenin tamamlanmamış olacağı yönünde büyük risk vardır. Bu durumda bebekler birbirlerine yapışık doğarlar ve “Siyam” olarak adlandırılırlar.
Plasentaları ve zarları ayrı olan ikizlerin plasentaları birbilerine çok yakın olduğundan dolayı kaynaşabilirler. Çıplak gözle bakıldığında tek bir plasenta varmış gibi görünür. Bu olay dizigotik doğumların %42’sinde, monozigotik doğumların %13’ünde görülür, bu da yaklaşık olarak her 100 çiftten 49’u demektir, (aynı cinsiyetlerde ise %70’ten fazlasıdır), yapılan deneyler gösteriyor ki, plasentalar ve cenin zarları, zigosite hakkında kesin bilgi vermez.
Aynı cinsiyeti taşıyan monozigotik ikizlerinin yaklaşık %30’u döllenmeden sonra, 6 günlük sürecin tamamlanmasından bir süre sonra bölünüyorlar. Bu çiftlere monokoryonik denir. Bir plasenta ve bir koryonu paylaşırlar. Monokaryonik ikizlerde, ikizden ikize transfüzyon sendromu olması kuvvetle muhtemeldir. Bu yaşam tehlikesi yaratan bir durumdur. Birbirlerinin kan damarlarını kullanarak, düzensiz bir kan akışı oluşumu söz konusudur. Alıcı ikiz daha büyük olur çünkü vücuduna daha fazla kan alır ve bu sistemin çözmeye çalıştığı kardiyovasküler bir problem haline gelir. Verici ikizde daha az kan bulunacağından daha küçük olur ve anemi olması beklenir.
Zigositeyi değerlendirmek için en uygun yol DNA incelemesidir. İkizlerden alınan kan örnekleri, yanaklarından alınan hücreler veya plasentalar gibi fiziksel örnekler, genetik işaretlemeye yardımcı olur. Örneklerden öğrenilen benzerlikler ve farklılıklar sayesinde birbirlerine karşı uyumları ölçülür ve monozigotik veya dizigotik olup olmadığı belirlenir. Zigosite testi özel ve pahalıdır. Türkiye’de az miktarda bulunan klinikler bu DNA testlerini yapmaktadırlar. Bu testler hakkında bilgi edinmek için bu kliniklerle irtibata geçmek gerekir. Bu sayede ikizlerin benzerlik oranı ölçülünebilir.
Araştırmalar gösteriyor ki; ikizlerin monozigotik ya da dizigotik oldukları yaklaşık %95 oranında belirlenebiliyor. Ölçüt olarak ise ikizler arasındaki ten rengi farkı, vücut yapıları, yüz özellikleri kullanılıyor. Monozigotik ikizlerin aileleri ve yakın arkadaşları onları birbirlerinden ayırabiliyorlar fakat, öğretmenleri ve diğer yakın olmayan arkadaşları bu konuda güçlük çekiyorlar.
Monozigotik yada dizigotik olduğunuzu nasıl anlarsınız ?
zigosite testi uygulanılırken, aile bireylerinden ve ikizlerden çok çeşitli bilgi alınır, bu sayede monozigotik yada dizigotik olunduğuna dair bir miktar bilgi edinilir. Zigositeyi tanımlamada kullanılan en yaygın yol, kan örnekleri ve yüzlerden alınan hücrelerle birlikte DNA testine tabi tutulmasıdır.
DNA verisine ulaşmak zor olduğu için tek yumurta (MZ) ve çift yumurta (DZ) ikiz çiftlerinin ayırt edilebilmesi için araştırmacıların kullandıkları sorular kullanılmaktadır. Yapılan çalışmalar sorgulama yöntemi ile %5’ten daha az hatayla MZ ve DZ ikiz çiftlerinin belirlenmesinin mümkün olduğunu göstermektedir (Goldsmith HH (1991). A Zygosity Questionnaire for Young Twins: A Research Note. Behavior Genetics, 21( 3):257-69.).